POK

Polish Royal Opera
location: Warszawa
project: 2023, competition entry

 

W przeciwieństwie do wielu krajów, Polska nie posiada budynków operowych z początkowych czasów tworzenia się tego typu architektonicznego. W szczytowym momencie powstawania oper w Europie, w drugiej połowie XVIII wieku, kiedy powstawało najwięcej tego typu obiektów, Polska znajdowała się w okresie rozbiorowym. Kolejny, XIX wiek, przyniósł zupełnie nowe priorytety w świadomości zbiorowej społeczeństwa, w której niewiele było miejsca na realizowanie tego typu obiektów.

Obiekt przyszłej Polskiej Opery Królewskiej zlokalizowany będzie w jednym z najbardziej charakterystycznych miejsc w Polsce. Park Łazienkowski to nie tylko spektakularna przestrzeń ogrodowa ale także miejsce nasycone symboliką przerwanej przez rozbiory Polski historii.

Budynek POK umieszczono na osi Parku Łazienkowskiego, której najważniejszym elementem jest zaprojektowany przez Dominika Merliniego Pałac na Wodzie. Główne wejście do budynku zlokalizowano od strony Osi Stanisławowskiej a wejście dla personelu i artystów od strony Pałacu na Wodzie, łącząc ze sobą przestrzennie obie elewacje “tylne”. Podjazd dla gości, dojazd do parkingu podziemnego oraz dojazd do rampy rozładowczej zaprojektowano od strony wschodniej. Podjazd dla widzów realizowany będzie od strony bocznej co pozwoli na bezkonfliktowe dojście do budynku bez krzyżowania się dróg samochodowych i pieszych. 

Koncepcja architektoniczna siedziby POK nawiązuje do przerwanej pod koniec VXIII wieku historii Polski. Porzucona w czasach zaborów, niedoceniana w czasach PRL-u Oś Stanisławowska wymaga dopisania swojej historii do końca. Lokalizacja Opery w tym miejscu powinna być wykorzystana jako pierwszy element naprawy tego miejsca i dokończenia zapoczątkowanej przed wiekami wizji tego fragmentu Warszawy i Polski.

Trapezowa forma obiektu wpisuje się w Projekt rozplanowania rezydencji ujazdowskiej za czasów Stanisława Augusta, tzw. plan z Jabłonny z około 1766 roku. Intensywnie zadrzewiona działka w kształcie trapezu posiadać miała zgodnie z planem tzw. gabinet ogrodowy. Do tego schematu przestrzennego nawiązuje projekt budynku POK ze swoją Salą Operową.

W związku z istniejącymi relacjami przestrzennymi proporcje fasady dla artystów nawiązują do proporcji Pałacu na Wodzie, a dzięki trapezowej formie, położona również na głównej osi, elewacja frontowa została poszerzona tworząc właściwą hierarchię wejść.

Główne wejście do budynku dla widzów zlokalizowano od strony kanału królewskiego, od strony północnej (Oś Stanisławowska), na głównej osi Łazienek. Na tej samej osi, od strony południowej umieszczono wejście dla artystów i pracowników.

Ze względu na maksymalną dopuszczalną wysokość budynku, Scenę wraz z kieszeniami i głównym magazynem dekoracji zlokalizowano na poziomie 3.50 poniżej poziomu parteru. Transport materiałów scenicznych na ten poziom zapewniono poprzez opuszczany podest dla samochodów dostawczych, który umożliwia wyładunek dekoracji bezpośrednio na poziomie magazynu i sceny. Rozwiązanie takie, pomimo stosunkowo wysokich kosztów budowy, jest najbardziej optymalnym sposobem na przemieszczanie się dekoracji wewnątrz budynku w przypadku gdy scena musi być zlokalizowana na poziomie innym niż poziom terenu.

Garderoby dla artystów wraz z poczekalnią przed sceną oraz pomieszczenia charakteryzatorów zlokalizowano pod holem głównym, na poziomie Sceny i magazynu dekoracji. Takie rozwiązanie pozwala na sprawne współdziałanie całego zespołu przy realizacji przedstawienia operowego. Dyskretne schody zapewniają łączność holu wejściowego z przestrzenią dla artystów.

SALA OPEROWA POK jest współczesną interpretacją XVIII wiecznych sal operowych, które w większości budowane były w tamtym czasie na wzór włoski. (San Carlo, La Scala, La Fenice itp). Gdyby nie przerwana rozbiorami historia Polski, to pewnie właśnie taką salę opery królewskiej mielibyśmy zbudowaną w Parku Łazienkowskim Stanisława Augusta. W projekcie POK włoski typ sali operowej był punktem wyjścia do kształtowania tego najważniejszego w budynku wnętrza.

Ograniczenia sal włoskich pod względem widoczności i słyszalności zostały wyeliminowane między innymi poprzez likwidację drugiego rzędu lóż i ścian oddzielających poszczególne loże (zgodnie z reformą teatralną Schinkla). Widownia posiada 398 miejsc z czego 4 miejsca dla niepełnosprawnych i 324 zlokalizowano na idealnej pod względem widoczności i akustycznym amteatralnej widowni (reforma teatralna Wagnera). Kolejne 40 miejsc znajduje się w lożach (w tym także loża VIP) na przeciwko sceny. Loże boczne zawierają dodatkowych 30 miejsc. Miejsca te zapewniają dobrą widoczność orkiestry umieszczonej w fosie a także solistów występujących na proscenium. W przypadku zamknięcia sceny i fosy dla orkiestry miejsca w lożach bocznych stają się pełnowartościowymi miejscami do odsłuchu muzyki orkiestry barokowej występującej na powiększonym proscenium.

Dojście widzów do parkietu widowni (328 miejsc) zapewniono z poziomu parteru w pobliżu wejścia głównego do budynku, a do pozostałych miejsc zlokalizowanych w “lożach” z kondygnacji wyższych.

Na poziomie 3.10 nad wejściem do budynku, zaprojektowano przestronne foyer z bufetem działającym zarówno w czasie przedstawień operowych jak i w godzinach zamknięcia sceny. Zaplecze bufetu znajduje się obok szatni. Dobrze widoczne od wnętrza i zewnętrza, umieszczone na podwyższeniu Foyer staje się w przerwach spektakli “sceną”, na której występują nie aktorzy a publiczność. 

Pomieszczenia prób umieszczono na poziomie ponad kieszeniami tylnymi i bocznymi zapewniając odpowiednią izolację akustyczną pomiędzy sceną a salami ćwiczeń. Główna sala prób, wykorzystywana także jako sala kameralna, dostępna będzie zarówno z holu głównego opery jaki i z foyer dla artystów, co zapewni jej odrębność i możliwość swobodnego wykorzystywania niezależnie od Sali Operowej.

 

architect:
ANALOG, Szczecin 
Piotr Śmierzewski, Michał Czeszejko, Rafał Taracha
project team:
Mateusz Modzelewski, Stanisław Czujkowski, Michał Mirosławski, Zuzanna Zdanowicz, Jakub Manyś 
room acustic: 
Muller-BBM, Berlin
status: 
competition enntry